Tungtungan iti Iy*t

Ballaag: Explicit Language

Apay ngata aya ta no Iluko wenno Filipino a sao ti usaren tayo nga agtutungtong maipapan kadagiti pribado a parte ti bagi ket kasla mabastusan tayo? Ania kad’ ti nagdumaan ti buto wenno titi iti penis? Wenno uki ken puki iti vagina? Awan! Ngem siguro, saan tayo a nakadawyan ti agtutungtong maipapan iti daytoy. Apay met nga nu ibagatayo a sex ket kasla nalaklaka nga awaten ngem iyot?!

Konserbatibo kadi ti pagilian tayo wenno saan tayo laeng a maapresiar ti bukod tayo a pagsasao? Nalabit mabuteng tayo met laeng a mapagtutungtungan ti maipapan iti seksuwalidad tayo.

Iti kallebas a paskua ket adda sangaili ti organisasyon mi nga Agtutubo a Metodista a naggapu idiay Estados Unidos tapno makita na met dagiti Agtutubo mi a nagdadanggay para iti tinawen a Christmas Institute. Kinat-katungtong ko a nga permi tapno maawatan na ti sitwasyon tayo ditoy Pilipinas.

Idi adda kami iti kotse a naglugananmi a napan idiay Tarlac, napagtungtungan mi ti sekswalidad dagiti agtutubo tayo a Filipino. Agtutuboak met laeng nga Filipino. Dimmakkelak iti Simbaan—iti Sunday School, Christian youth development institutes, ken dadduma pay a programa ti simbaanmi nga agpaay kadagiti agtutubo. Idi laglagipek nu mapagtutungtungan ti maipapan iti sekswalidad, ti malagip ko laeng ket masansan a mapagtungtungan ti Love, Courtship, ken Marriage. Kadawyanna, dagiti lectures ket nu kasano ti rumbeng a wagas ti panagayat ken pangasawa dagiti Kristiyano. Rumbeng kano nga an-annadan ti virginity ken purity. Saan la ketdi a mabalin ti premarital sex kuna pay dagiti dadduma a papastor ken diakonesa mi.

Kitaenyo man, uray siak ket ingles ti us-usarek. Ania ngata ti iluko ti premarital sex aya? Mabalin siguro ti “iyot sakbay kasar”. Ala man, dayta laengen ti usarek nga ekspresyon.

Sabalin ti panagkita dagiti agtutubo ita iti sekswalidad. Addaanda ngata iti umno a pannakaawat iti daytoy napateg a konsepto? Ka’no laeng ket rimsua ti damag a ti ub-ubing a kabsat ni Britney Spears nga agnagan Jamie Lynn Spears, agtawen laeng iti disi-sais, ket masikog. Kasta met ni Jennylyn Mercado nga maysa kadagiti agtutubo nga artista ti GMA. Dagitoy dua nga agtutubo ket kunada nga nakigtotda kano idi matakuatanda a masikog da. Neh... neh… neh.. Annakko, nu nakiiyot kayo, mabalin kay a masikugan! Nangnangruna no di yo pay ammo dagiti family planning methods a makunkuna.

Segun iti Foundation for Adolescent Development, trenta porsyento dagiti maiyan-anak ket naggapu kadagiti agtutubo edad 15-24. Beinte singko porsyento met dagiti agbalbalin nga inna ket agtawen 20. Nu kasta met laeng a ket nalaklaka nga umadu ti 90-milyonen a Filipino ita!

Aklunen tayon nga sabalin iti panagkita dagiti agtutubo iti sekswalidad. Kadawyanna, awan ti umno a pannakaawatda iti reproductive health. Apay ngay?

Ti maysa a rason nu apay kastoy ti kasasaad tayo ita ket ti panagkitakit tayo a pagtutungtongan ti maipapan iti buto, uki, ken iyot wenno sekswalidad. Iti laengen uneg to pagtaengan, mapagtutungtungan kadi daytoy? Nalabit adda dagiti dadduma a pamilya nga agtutungtong maipapan daytoy ngem panagkunak, man-mano da laeng. Iti pagadalan ngay? Saan met laeng a mapagtutungtungan daytoy! Wen ah, adda topiko iti Science ken TLE maipapan itoy a topiko ngem uray dagitoy ket saan nga umanay tapno maikkan dagiti agtutubo iti husto a pannakaawat iti sekswalidad. Iti Simbaan ngay? Ay Apo. Agkur-kurus tun a dagiti adu nga madre, papadi ken papastor nu mapagtutungtungan daytoy.

Saan met a gapu ta konserbatibo dagiti Kristiyano ken Simbaan ket saanen a mabalin a mapagtutungtungan ti maipapan iti sekswalidad. Nangnangruna koma ketdi a nga pagtutungtungan daytoy tapno mailawlawag ti kinasanto ti iyot ken no ania ti naun-uneg a kaipapan na daytoy iti maysa a lalaki ken babai.

Masansan ket maaddaan dagitoy nga agtutubo iti sex education by experience. Adu pay ketdin ah ti padas-padasenda ti makunkuna a “risky behavior”. Ti kakaroan a mabalin a mapasamak ket panagsikog nga awan iti plano, pannakaala iti sakit a sekswal, wenno, HIV-AIDS.

Adu man ti nalabid kon ngem ti napateg ket di tay koma agkitakit nga agtutungtong maipapan iti buto, uki, ken iyot nangnangruna nu ti panggep tayo ket mangsuro kadagiti agtutubo iti husto a pannakaawat iti sekswalidad.

No adda sabali nga panggep yo nga agtutungtong itoy a topiko ket agannad kayo laeng a maidarum iti sexual harassment. Heheh.